23 juni 2022

Vijf acties tegen eenzaamheid onder mensen met een verstandelijke beperking

Mensen met een verstandelijke beperking voelen zich vaak eenzaam. Op 21 juni kwamen (ervarings)deskundigen met en zonder verstandelijke beperking bij elkaar om dit probleem te bespreken. Samen hebben zij vijf acties bedacht om het probleem aan te pakken. De bijeenkomst (conferentie) werd georganiseerd door Movisie, LFB en het lectoraat Langdurige zorg en ondersteuning van de Hogeschool van Amsterdam.

Vanuit de LFB waren onder andere ervaringsdeskundigen Ellis Jongerius, Eelco Hosman en Andries Lever betrokken.
Dit vonden zij van de conferentie:

Ellis: “We hebben een goede interactie met elkaar gehad. Het was een hele mooie en trotse middag. Alles mocht er zijn! Er zijn veel ervaringen gedeeld, een succes om het met elkaar te hebben gedaan. Het is niet zomaar voorbij…eenzaamheid. Fijn dat het onderwerp verder gebracht gaat worden.”

Eelco: “Het thema Eenzaamheid is zo belangrijk omdat het vaak onzichtbaar is en onuitgesproken. Mensen hebben het er niet zo vaak over. Er is nu een krachtig begin. Ook VWS en vele belangenorganisaties waren vandaag aanwezig. Het onderwerp staat op de kaart.”

Andries: “Een leerzame bijeenkomst door alle ervaringsverhalen.”

Hier ging het over
Astrid van der Kooij onderzocht wat er bekend is over eenzaamheid onder mensen met een verstandelijke beperking en hun naasten.
Uit nationaal en internationaal onderzoek blijkt dat mensen met een beperking meer dan tweemaal zo vaak eenzaam zijn.
Het gaat om jongeren en ouderen. De eenzaamheid begint vaak al op jonge leeftijd en houdt niet meer op.
Met de kennis over eenzaamheid die er nu is, kunnen we geen passende oplossingen vinden voor mensen met een verstandelijke beperking.
Het is belangrijk om hierover meer wetenschappelijke kennis, kennis van professionals en ervaringskennis te verzamelen.

Deze organisaties waren er bij
Bij de conferentie waren professionals en ervaringsdeskundigen van verschillende organisaties aanwezig.
Dit waren inder andere de LFB, de Hogeschool van Amsterdam, Bartimeus, MEE NL, de Universiteit voor Humanistiek, KansPlus, de Vrije Universiteit, de gemeente Arnhem, het Kennisplatform Schouders, Stichting Het Gehandicapte Kind, de Vereniging Gehandicaptenzorg Nederlan (VGN), Prokkel, LSR (Landelijk Steunpunt (Mede)Zeggenschap, s Heeren Loo, Ieder(in), Vilans en Movisie.
Onder leiding van Gijs Wanders, presentator van de middag, ontstond er een gesprek tussen mensen met en zonder verstandelijke beperking.
Samen kwamen zij tot vijf conclusies en bijbehorende acties::

1. Het probleem is serieus en dringend
Te veel mensen met een verstandelijke beperking en hun naasten zijn eenzaam.
Het gaat om kinderen en volwassenen, van licht tot zeer ernstig verstandelijk beperkt.
Illya Soffer, directeur van Ieder(in) en moeder van twee zonen met een beperking: “Mensen met een verstandelijke beperking worden op veel terreinen tegelijk achtergesteld, dat leidt tot uitsluiting en eenzaamheid.”
Anjet van Dijken, auteur van het Brussenboek en zus van Jalbert, een man met een verstandelijke beperking: “Niet in isolement te hoeven leven is een recht. Zo staat het in het VN-verdrag Handicap.”

2. Luister naar de mensen om wie het gaat
We moeten luisteren naar mensen met een verstandelijke beperking en hun naasten.
Hun ervaringen moeten het uitgangspunt van beleid zijn.
Gijs Wanders, presentator van de conferentie en vader van Vera, een vrouw met een verstandelijke beperking: “Als je nooit iemand met een handicap tegenkomt, herken je het niet.”
Tessa van der Leij, ministerie van VWS: “We zouden een publiekscampagne op kunnen zetten.”

3. Koppel kennis met de praktijk
Er is nog onvoldoende kennis beschikbaar bij gemeenten en professionals om dit probleem aan te pakken. Deze kennis is wel in ontwikkeling.
Gustaaf Bos: “Ruimte voor vriendschap kan professionals helpen om mensen met een beperking beter te ondersteunen. We moeten daar niet bang voor zijn.”

4. Ondersteun het ontstaan van vriendschappen op logische plekken
Langdurige vriendschappen kunnen ontstaan op woonplekken, scholen, werkplekken, buurt- en vrijetijdsvoorzieningen. We kunnen er voor zorgen dat dit vaker gebeurt.
Astrid van der Kooij, zelfstandig onderzoeker en moeder van Isabel, een gehandicapte jonge vrouw: “Wat werkt? Ondersteun mensen met een beperking thuis, op school, op het werk en in de buurt. Zorg dat daar betekenisvolle relaties ontstaan en blijven.”
Rick Kwekkeboom, lector Langdurige Zorg en Ondersteuning Hogeschool van Amsterdam: “De buurt pakt het niet vanzelf op.”

5. Geef ruimte voor samen ontwikkelen in een landelijk programma
Er is een programma nodig waarin mensen met een verstandelijke beperking en hun naasten, professionals en beleidsmakers met elkaar samen werken aan manieren om langdurige relaties te stimuleren.
Henk-Willem Laan, directeur van Stichting Het Gehandicapte Kind en vader van Joas, een kind met een verstandelijke beperking: “Een beetje inclusief onderwijs is levensgevaarlijk. Als je het doet, doe het dan goed. En bekijk hoe het gaat.”

Bezoekers van de conferentie stellen verbaasd vast dat dit probleem nog nooit goed op de agenda heeft gestaan.
Deze dag is de eerste stap gezet. Het vervolg mag niet lang op zich laten wachten.

Andries Lever, ervaringsdeskundige van de LFB: “In coronatijd is er extra eenzaamheid ontstaan, naast de eenzaamheid die er al was. Ik ben bang dat dat in het najaar weer ontstaat.”
Eenzaamheid voorkómen door te zorgen voor meer sociale verbindingen, hoort een plek te krijgen in de beleidsagenda’s voor kinderen en volwassenen met een verstandelijke beperking.

Ellis Jongerius, directeur van de LFB, sluit de conferentie af: “Ik kan het hier in Utrecht van de Dom-toren roepen, maar dan verandert er niks: We moeten het samen doen.”